Rối loạn cận giấc ngủ (Parasomnias) hay còn gọi là rối loạn giấc ngủ gián đoạn, bao gồm các rối loạn giấc ngủ đặc trưng bởi những hành vi, lời nói, cử chỉ và cảm xúc bất thường xảy ra khi đang ngủ. Điều này khiến những người mắc bệnh thực hiện những hành động mà họ không hề ý thức tự chủ khiến người xung quanh lầm tưởng rằng họ đang thức. 

Rối loạn cận giấc ngủ là gì?

Rối loạn cận giấc ngủ, còn được gọi là mất ngủ giả, thường bao gồm nhiều triệu chứng phổ biến như mộng du, giấc ngủ kinh hoàng, ác mộng, rối loạn ăn uống trong giấc ngủ, và cảm giác bị bóng đè. Các chuyên gia cho biết những triệu chứng này thường xuất hiện trong quá trình chuyển đổi giữa tình trạng thức và ngủ, cũng như khi diễn ra quá trình chuyển đổi giữa hai giai đoạn quan trọng của giấc ngủ, đó là giai đoạn giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (REM) và giấc ngủ không chuyển động mắt nhanh (NREM).

Rối loạn cận giấc ngủ thường xuất hiện trong giai đoạn chuẩn bị vào giấc ngủ, khi đang ngủ, hoặc trong các thời kỳ kích thích giữa hai trạng thái này. Mặc dù có thể xảy ra ở mọi nhóm tuổi, thống kê cho thấy nó thường phổ biến hơn ở trẻ em so với người lớn.

Các rối loạn cận giấc ngủ diễn ra trong giai đoạn giấc ngủ NREM

Trong tình trạng này, người mắc không hoàn toàn tỉnh giấc và không nhận thức được hành vi của mình. Nếu ai đó cố gắng tương tác, họ cũng sẽ không phản ứng lại, và vào ngày hôm sau, họ thường không nhớ hoặc chỉ nhớ rất ít về những gì đã xảy ra.

Rối loạn cận giấc ngủ trong giai đoạn NREM thường xảy ra trong độ tuổi từ 5-25 và thường gặp ở những người có tiền sử gia đình mắc chứng rối loạn cận giấc ngủ tương tự. Các rối loạn cận giấc ngủ trong giai đoạn REM bao gồm:

• Gặp ác mộng: Người mắc chứng này thường tỉnh dậy giữa đêm trong trạng thái hoảng loạn, có thể khóc hoặc gào thét. Các biểu hiện này kéo dài từ 30 giây đến vài phút. Một số đặc điểm thường gặp bao gồm: giãn đồng tử, tim đập nhanh, thở gấp và đổ mồ hôi.
• Mộng du: Người bị mộng du thường rời khỏi giường, di chuyển và làm các hoạt động như thể đang tỉnh. Dù mắt họ mở nhưng thực tế họ vẫn đang ngủ. Người mộng du có thể lẩm bẩm hoặc nói chuyện một mình, thậm chí thực hiện các hoạt động phức tạp như lái xe, chơi nhạc cụ, hoặc làm những việc kỳ lạ. Họ có thể tự gây thương tích khi không ý thức được môi trường xung quanh.
• Thức giấc nửa tỉnh nửa mơ: Người mắc chứng này sẽ tỉnh dậy một phần khi đang ngủ nhưng vẫn trong trạng thái lơ mơ, bối rối và mất định hướng về không gian và thời gian. Họ có thể ngồi trên giường với mắt mở to và có thể khóc, khả năng nói và tư duy chậm lại. Tình trạng này kéo dài từ vài phút đến hàng giờ, thường gặp ở trẻ em và giảm dần khi lớn tuổi.
• Rối loạn ăn uống khi ngủ: Người mắc chứng này thức dậy một phần và bắt đầu ăn uống, kể cả những món mà họ không thích hoặc không bao giờ ăn khi tỉnh táo, như thịt sống. Người mắc chứng này có thể gặp nguy hiểm khi ăn những thứ không thể ăn được, ăn phải chất độc, thực phẩm không tốt cho sức khỏe hoặc ăn quá nhiều. Họ cũng có thể bị thương trong quá trình chuẩn bị và nấu ăn.

Đọc thêm: Các rối loạn giấc ngủ thường gặp.

Các rối loạn cận giấc ngủ diễn ra trong giai đoạn giấc ngủ REM

Các rối loạn cận giấc ngủ trong giai đoạn giấc ngủ REM thường xảy ra vào nửa sau của đêm, khi những giấc mơ sống động và dữ dội nhất. Nếu bạn tỉnh dậy trong quá trình này, có thể bạn sẽ nhớ một phần hoặc toàn bộ nội dung giấc mơ.

• Rối loạn ác mộng: Những cơn ác mộng chân thực thường mang lại cảm giác kinh hoàng, sợ hãi, lo âu hoặc cảm giác bị đe dọa đến tính mạng. Khi tỉnh giấc, bạn có thể nhớ chi tiết về giấc mơ và gặp khó khăn khi ngủ trở lại. Rối loạn ác mộng thường xảy ra ở những người vừa trải qua căng thẳng, sự kiện đau buồn, bệnh tật, kiệt sức hoặc sau khi sử dụng đồ uống có cồn.
• Chứng tê liệt khi ngủ, hay còn gọi là “bóng đè”, là hiện tượng bạn không thể cử động chân tay và cơ thể khi đang ngủ. Nhiều nhà khoa học cho rằng hiện tượng này do sự kéo dài của giai đoạn ngủ REM, khi các cơ hoàn toàn thư giãn. Bóng đè xảy ra cả lúc chuẩn bị vào giấc ngủ lẫn khi sắp thức dậy, kéo dài vài giây đến vài phút và thường kèm theo cảm giác hoảng loạn. Hiện tượng này sẽ chấm dứt nếu ai đó gọi hoặc lay bạn dậy.
• Rối loạn hành vi giấc ngủ REM: Nếu mắc chứng này, bạn có thể hành động, nói, cười, la hét hoặc thực hiện các hành vi bạo lực như đấm đá theo nội dung của những giấc mơ bạo lực mà bạn đang mơ. Rối loạn này khá phổ biến ở người lớn và thường đi kèm với các bệnh thoái hóa thần kinh như Parkinson, mất trí nhớ thể Lewy, teo đa hệ thống và đột quỵ.

Đọc thêm: Rối loạn giấc ngủ ảnh hưởng thế nào đến sức khỏe nam giới?